11 regiuns – 11 purtrets

Ilaria Barandun

Sportista juniora, regiun Il Plaun

Tge object has ti purtà?
«Ina medaglia dad aur dal sport da tir, sco substituta per il Calanda.»

Pertge munta quest object per tai patria/Grischun?
«Jau hai purtà ina medaglia dad aur sco substituta per il Calanda, perquai ch’ins ha gia chattà aur al Calanda da Favugn. Noss stan da tir è drizzà vers la costa da tir dal Calanda. Sco mattetta da quatter onns sun jau gia stada per l’emprima giada tar las cruschs dals pizs dal Calanda da Favugn e da Haldenstein. Quai è in grondius sentiment, sch’ins ha cuntanschì la finamira e sch’ins stat il pli sisum. Sche nus giain davent sai jau adina cun turnar: uschespert che jau ves il Calanda, sun jau a chasa. Quai è patria per mai.»

Rebecca Clopath

La cuschina natirala, regiun Viamala

Tge object has ti purtà?
«Aua da Lon.»

Pertge munta quest object per tai patria/Grischun?
«Aua n’è bain nagin object, ella intermediescha dentant fitg blers sentiments da patria. En il Grischun avain nus fitg bleras funtaunas, blers auals e flums e lais che caracteriseschan nossa regiun e noss chantun. Al medem mument ans porscha l’aua fitg bleras pussaivladads, saja quai en l’agricultura, en la gastronomia, en il mastergn u era en general. Cun l’aua nascha ina gronda diversitad en nossa regiun. Natiralmain baiv jau il pli gugent aua da Lon.»

Mattiu Defuns

Artist, regiun Surselva

Tge object has ti purtà?
«Cornas da chamutsch sco substitut per mia chanzun dal buc da chamutsch.»

Pertge munta quest object per tai patria/Grischun?
«Jau hai purtà ina nova chanzun, che jau vuless visualisar cun questas cornas da chamutsch. Era sche la chatscha ha ina gronda muntada en mia vita, na vai per mai betg en prima lingia per sajettar in animal. Bler pli impurtant è il temp che jau poss passentar en la natira, ensemen cun mes bab e cun mes frar, e la pussaivladad da pudair observar noss animals selvadis en lur spazi da viver. La chanzun tracta da l’inscunter grondius cun in buc da chamutsch en la Val Frisal en Surselva.»

Suor Domenica

Muniessa, Engiadina Bassa/Val Müstair

Tge object avais Vus purtà?
«Ina reproducziun da la Tur dals Plantas fatga sezza e mia ’Oda a la Tur dals Plantas’.»

Pertge munta quest object per Vus patria/Grischun?
«Gia sco uffant hai jau gì ina relaziun cun la Tur dals Plantas, perquai che jau la pudeva vesair davent da mia chasa paterna. Ella è vegnida construida oriundamain il 960 sco tur da defaisa e d’abitar per ils muntgs benedictins. Gia dad uffant sun jau m’imaginada co che las muniessas han chattà protecziun ed in refugi en la tur cun ses letgs particularmain pitschens en temps da crisa. Oz san ins che las muniessas durmivan quella giada en posiziun sesenta. La Tur dals Plantas ma dat anc oz in sentiment da protecziun e da patria.»

Riccarda Flütsch

Locomotivista, regiun Alvra

Tge object has ti purtà?
«In pitschna brocca da lain cun maletgs.»

Pertge munta quest object per tai patria/Grischun?
«Questa pitschna brocca m’accumpogna gia tut mia vita. La pictura purila sin la brocca ha fatg mia tatta. Gia dad uffant hai jau gì l’impressiun che questa brocca saja insatge «mirveglius». Ella decorescha mes dachasa dapi adina e patria è per mai là nua che jau sun dachasa. La brocca stat per mastergn, dentant era per las valurs da mia famiglia: stgaffir insatge cun agens mauns, appreziar era chaussas pitschnas e far in plaschair in a l’auter. Quai è lura pir da dretg patria per mai.»

Gian-Reto Meier

Chatschader, regiun Landquart

Tge object has ti purtà?
«Ina figura da bronz, ‘las trais schimgias sabias’.»

Pertge munta quest object per tai patria/Grischun?
«La pitschna figura da bronz cun las trais schimgias sabias era dapi mia emprima uffanza sin la scrivania da mes bab en sia pratica da medi da chasa. Jau l’hai savens admirada cura che jau laschava charrar la saira mes auto teleguidà tras las localitads vidas da la pratica. Tge plaschair cura che mes bab m’ha regalà la figura per la fin da mes studi. Dapi quella giada ornescha ella mes pult e na ma regorda betg mo a dis fortunads da giuventetgna, mabain era da betg far stim da maniera sabia da chaussas nauschas.»

Nina Pieracci

Scolara, regiun Moesa

Tge object hast ti purtà?
«In granit (crap) da la Moesa.»

Pertge munta quest object per tai patria/Grischun?
«Per mai represchenta quest granit il chantun Grischun, perquai ch’el ha la furma d’ina muntogna e perquai che nus avain gea fitg bleras muntognas en il Grischun. Cun sis onns sun jau stada sin mia emprima muntogna, il San Jorio. Quai è stà in bel eveniment e jau sai ma regurdar anc bain da quel. Mes geniturs m’han declerà là ch’il San Jorio collia la Svizra cun l’Italia e che mias ragischs sajan en domadus pajais. Igl è impurtant che nus hajan en avegnir dapli tgira da nossa natira, da las muntognas e dals glatschers.»

Gaudenz Schmid

Pensiunari, regiun Plessur

Tge object has ti purtà?
«Ponsi – ina brenta per uffants.»

Pertge munta quest object per tai patria/Grischun?
«Jau hai purtà ina brenta. Nus numnavan quella mintgamai «Ponsi». Cun mes Ponsi si dies e dus sadellas enta maun stueva jau sco pitschen mattet ir per aua sin nossa acla «Runcalier» fin tar la funtauna «Spinamels» ch’era circa dus kilometers lontan. Quella funtauna era gia bunamain tar la «chavorgia dals urs». D’ina vart è quai ina regurdientscha d’uffant ch’è fitg preschenta, e da l’autra vart san ins dir: senza aua nagina vita ed uschia era nagin Grischun.»

Françoise Stahel

«Madame Maraton da skis Engiadina», regiun Partenz/Tavau

Tge object has ti purtà?
«In pèr da mes vegls chalzers da viandar.»

Pertge munta quest object per tai patria/Grischun?
«Cura che jau sun arrivada a Claustra, il november dal 1959, avevi in mez meter naiv. Jau n’aveva anc mai vis naiv avant, e chalzers d’enviern n’aveva jau era nagins – mo mes chalzers cun tatgs auts. Jau n’hai betg savì co ch’jau duai vegnir da la staziun al hotel «Chesa Grischuna». Il di suenter hai jau pia stuì cumprar immediat chalzers. Da quel temp devi dentant da cumprar mo «chalzers da muntogna grops» a Claustra, sumegliants a quests qua. E lura èn las muntognas cun ses chalzers grops daventadas mia patria.»

Giovanni Triacca

Martgadant da vin, regiun Bernina

Tge objet hast ti purtà?
«Jau hai purtà ina padella da chastognas.»

Pertge munta quest object per tai patria/Grischun?
«En la bassa Valposchiavo datti blers guauds da chastognas. Nossa famiglia posseda circa ventg chastagners, e sco uffant eri adina in grond eveniment, sche nus pudevan rimnar chastognas l’atun. Nossa tatta ha lura brassà quellas sur il fieu avert. Igl era il pensum da nus uffants da far giu la paletscha da las chastognas. Pli tard vegnivan lura era noss geniturs. Uschia sesa era anc oz l’entira famiglia al fieu, mangia maruns ensemen e dat ina baterlada – quai è patria per mai.»

Antonio Walther

Gastronom, Malögia

Tge object has ti purtà?
«Mia emprima pertga da pestgar.»

Pertge munta quest object per tai patria/Grischun?
«Il Lai da Segl è stà mia stiva d’uffanza. Jau hai adina accumpagnà sco uffant mes aug Rudi Walther a la pestga. Cun quai ch’el ha vis mes talent, m’ha Rudi regalà mia emprima pertga da pestgar. Cun mia pitschna bartga cun rembels che mes bab m’aveva regalà, era jau gia cun 7 onns adina sin il lai. Mintgatant ma traplava il guardiapestga ed admoniva mes geniturs: ‘Antonio na duai almain betg pestgar lura cura che jau sun denturn’.»