Occurrenzas

L'exposiziun ambulanta per il giubileum da «500 onns Stadi liber da las Trais Lias» terminescha cun success sia turnea tras il Grischun e resplenda ensemen cun ils stgazis rimnads en in'exposiziun speziala dal Museum retic. Plain mirveglias dastgan ins spetgar ina parada d'objects emprestads ch'è tutganta, interessanta e cun bleras fassettas.

Sco contribuziun al giubileum «500 onns Stadi liber da las Trais Lias» ha l'Uffizi per la scola populara ed il sport elavurà in arranschament didactic per il nov med d'instrucziun «InVista Grischun». L'arranschament didactic cun il titel «Sin ils fastizs da las Trais Lias» promova la conscienza istorica da las scolaras e dals scolars ed è disponibel en furma digitala en tut las otg linguas da scola.

Cun il Bundstag dals 6 d'october 2024 en la Val Müstair ha lieu il settavel e l'ultim Bundstag da las festivitads da 500 onns. L'entira dumengia stat sut l'ensaina da l'engraziaivladad envers la natira e l'istorgia ed envida a giudair ed a far festa.

Oz avant 500 onns, ils 23 da settember 1524, èn las Trais Lias, la Lia Grischa, la Lia da la Chadé e la Lia da las Diesch Dretgiras, s'unidas al Stadi liber da las Trais Lias ed han sigillà la Brev da federaziun. En il decurs dal temp è resultà il chantun Grischun da questa fusiun.

Suenter 4 onns lavur intensiva, impundida da passa 50 perscrutadras e perscrutaders, cumpara el punctualmain per il 500. anniversari da la fundaziun dal Stadi liber da las Trais Lias: il «Atlas davart l'istorgia dal Grischun 1524–2024», edì da l'Institut per la perscrutaziun da la cultura grischuna en stretga collavuraziun cun l'Archiv dal stadi dal Grischun.

Al Bundstag a Poschiavo vegni preschentà, co che la reuniun da las Trais Lias ha influenzà e caracterisà il Puschlav. Ensemen cun la populaziun festivescha la vischnanca la vita e la cuminanza.

La chapitala da la Lia da la Chadé celebrescha ils 7 da settember 2024 ses Bundstag. Il program multifar porscha attracziuns en l'entira citad veglia sco er ina inscenaziun da la radunanza da la citad anno 1524 en la baselgia da son Martin.

Sco contribuziun al giubileum «500 onns Stadi liber da las Trais Lias» è cumparida ina collecziun da recepts sco percurs culinaric tras 500 onns Grischun.

Dumengia, il 1. da settember 2024, envidan la baselgia refurmada e la baselgia catolica dal chantun Grischun la populaziun ad in Bundstag cuminaivel, ecumenic e festiv. Il program multifar empermetta ina festa solenna e divertenta.

Quest onn vegn il di da la festa naziunala festivà a Roveredo e San Vittore sco Bundstag. «Emprenda dal passà, viva en il preschent, prepara per il futur» – uschia descriva il motto dal Bundstag las numerusas activitads da festa che han lieu durant quatter dis.

En il Stadi liber da las Trais Lias na devi betg mo umans ed animals. Figuras fabulusas sco draguns faschevan part da la cardientscha e dal mintgadi dals umans. En il gieu auditiv «L'ultim dragun» cumpara l'ultima perditga dal temp dal Stadi liber da las Trais Lias e respunda en moda nunusitada dumondas davart l'istorgia dal Grischun. La rolla dal dragun vegn discurrida l'actura grischuna Ursina Lardi, e quai en tut las trais linguas chantunalas. Il gieu auditiv è libramain disponibel.

Sut l'ensaina da la mobilitad: dal vitg da purs a la metropola. Uschia festivescha Tavau ils 20 da fanadur 2024 il Bundstag. Il program da festa varià porscha debattas, culinarica e concerts da tut gener.

La reuniun da las Trais Lias è vegnida documentada en ina Brev da federaziun l'onn 1524. Quest document vegn ussa – en il rom dal giubileum Stadi liber da las Trais Lias – edì da l'Archiv dal stadi dal Grischun en tut las trais linguas chantunalas.

Sut il motto «Far punts e scuvrir communablamain l'istorgia» festivescha Glion il 1. ed ils 2 da zercladur 2024 in bundstag – pia ina dieta federala – tenor la tradiziun, e quai enramà d'in vast program da festa. Igl è l'emprim bundstag da l'istorgia moderna dal Grischun.

Ina istorgia – bleras fassettas: A partir dal matg fin l'october 2024 fa in museum mobil in viadi tras las regiuns dal Grischun a la tschertga da stgazis.

En il rom dal program da giubileum «500 onns Stadi liber da las Trais Lias» ha lieu a Malögia ina dieta internaziunala. Cun la collavuraziun d'istoricras e d'istorichers prominents sco er da persunas spezialisadas da las scienzas socialas vegn dilucidà il svilup dal Stadi liber da las Trais Lias sco precursur dal chantun Grischun.

Sin passa 60 paginas sa deditgescha in'ediziun speziala da la «Terra Grischuna» al giubileum da «500 onns Stadi liber da las Trais Lias». Dacurt è cumparida l'ediziun da l'avrigl da la revista tradiziunala.

Am 23. September 1524 schlossen sich der Gotteshausbund, der Graue Bund und der Zehngerichtenbund mit einer auf Pergament geschriebenen Urkunde, dem Bundsbrief, zum Freistaat der Drei Bünde zusammen und bekräftigten und verstärkten so ihre Zusammenarbeit. Unter dem Motto «Drei Bünde fürs Leben» feiert der Kanton dieses 500-Jahr-Jubiläum an verschiedenen Orten, in allen Talschaften und Sprachregionen zusammen mit der Bevölkerung.

Ensemen cun la Fundaziun da funtaunas da dretg da la Societad svizra dals giurists ha l'Archiv dal stadi lantschà vers la fin da l'onn 2019 in project da cataloghisaziun e d'ediziun «Protocols da las dietas e dals congress da las Trais Lias 1567–1797». Quests protocols da las dietas e dals congress da las Trais Lias èn ils precursurs dals protocols dal Cussegl grond e da la Regenza ed il pli impurtant effectiv cumplet da las funtaunas davart l'istorgia dal Grischun dal temp modern tempriv. Cumbain ch'i han gì lieu gia avant dietas e congress, ha la documentaziun dals protocols en seria cumenzà pir l'onn 1567.

Sin la vasta planira auta da Lantsch vegn preschentà in nov teater al liber. Il toc raquinta da la discordia tranter las valladas grischunas, da la lutga europeica per la pussanza e da la naschientscha dal Stadi liber da las Trais Lias.

Il chantun Grischun festivescha ses grond anniversari cun in chalender d'occurrenzas bain emplenì.

En il rom dal giubileum da «500 onns Stadi liber da las Trais Lias» ha il president da la Regenza Jon Domenic Parolini envidà classas dal stgalim superiur da far ina visita al Cussegl grond ed en la Chasa grischa. L'eveniment istoric per il Grischun vegn prendì sco chaschun per intermediar als giuvenils la valur da noss stadi democratic e da svegliar lur interess per la politica.

L'onn 2024 festivescha il chantun Grischun il giubileum da 500 onns uniun da las Trais Lias. È istorgia ina materia sitga e lungurusa? Insumma betg! Al poetry slam contest mussan giuvenils, co ch'ins inscenescha istorgia cun blers pleds ed en moda captivanta. Anc fin la fin da favrer èsi pussaivel da s'annunziar per il contest.

L'onn 2024 festivescha il chantun Grischun il 500avel anniversari da la fusiun da las Trais Lias. Cun sigillar il Patg federal han las Trais Lias mess l'onn 1524 il crap da fundament per il chantun Grischun dad oz. Cun l'approvaziun dal concept detaglià tras la Regenza han cumenzà las preparaziuns detagliadas per las activitads da giubileum.

Il 2024 festivescha il chantun Grischun il 500avel anniversari da la fusiun da las Trais Lias. Cun sigillar il Patg federal han las Trais Lias mess l'onn 1524 il crap da fundament per il chantun Grischun dad oz. La Regenza vul festivar quest giubileum en moda degna. Ils proxims mais vegn elavurà in concept detaglià per l'onn da giubileum. Las festivitads duain avair lieu durant l'entir onn 2024 en differents lieus dal chantun.